Қазіргі адам қызметінің әртүрлі салаларында көрінетін жаһандану басқа қарама-қарсы тенденциямен айқын байланысын ашады. Көп өлшемді және алуан түрлі мәдени кеңістіктегі сапалық және сандық өзгерістер мәдени бірігу процестерінің аймақтық мәдени ерекшелікті сақтауға және нығайтуға бағытталған процестермен үйлесетінін көрсетеді, бұл ғылыми дискурста глокализация – жергілікті тенденциялардың көрінісі ретінде анықталады. Заманауи гуманитарлық ғылымдарда әлемнің байырғы халықтарының, атап айтқанда, Ресей мен Сібір халықтарының мәдениетіне тұрақты қызығушылық бар. Мәдени ақпарат және жады Ресейдің әртүрлі аймақтарындағы байырғы халықтардың тілдері мен мәдениеттерін зерттеудің негізгі объектілері болып табылады, бұл мұрағаттауды пайдалануды және ақпараттың осы түрін жасауды көздейтін мәдениетті сақтау стратегияларын қолдану қажеттілігін анықтайды. Тілді және мәдени әртүрлілікті сақтауда этномәтіндерді аудару маңызды рөл атқарады. Сібір халықтары этномәтіндерінің мәдени, тілдік, семиотикалық ерекшеліктері бірін-бірі толықтырудың әмбебап принципі негізінде қолданылатын көркем аударманың мәдениетке бағытталған стратегияларын пайдалану қажеттілігін анықтайды. Әртүрлі қызмет атқаратын сібір этномәтіндерін аудару ерекшеліктеріне қосымша мәтіндердегі «бөтеннің» міндетті түрде сақталуы (А. Берман бойынша) жатады, бұл жоғарыда аталған стратегияларға жаттану стратегиясын қосуға мүмкіндік береді.

РАЗУМОВСКАЯ В.А.

Филология ғылымдарының кандидаты, профессор, Сібір федералды университеті, Красноярск қ., Ресей Федерациясы

E-mail: veronica_raz@hotmail.com, https://orcid.org/0000-0002-0751-7964

1. Lotman Yu.M. Semiotika kul’tury i ponyatie teksta / Yu.M. Lotman // Izbrannye stat’i v trekh tomah. Tom I. Stat’i po semiotike i tipologii kul’tury. – Tallin: «Aleksandra», 1992. – S. 129–132.
2. Kopceva N.P. Korennye malochislennye narody Severa i Sibiri v usloviyah global’nyh transformacij (na materiale Krasnoyarskogo kraya). Ch.1 Konceptual’nye i metodologicheskie osnovy issledovaniya. Etnokul’turnaya dinamika korennyh malochislennyh narodov Krasnoyarskogo kraya / N.P. Kopceva. – Krasnoyarsk: Sib. feder. un-t, 2012. – 640 s
3. Koptseva N.P., Kirko V.I. The Impact of Global Transformations on the Processes of Regional and Ethnic Identity of Indigenous Peoples of Siberian Arctic / N.P. Koptseva, V.I. Kirko // Mediterranean Journal of Social Sciences. – 2015. – № 6. – P. 217–223.
4. Veselovskij A.N. Istoricheskaya poetika / A.N. Veselovskij. – M.: Vysshaya shkola, 1989. – 404 s
5. Yung K.G. Dusha i mif: shest’ arhetipov / K.G. Yung. – Kiev: Gosudarstvennaya biblioteka Ukrainy dlya yunoshestva, 1996. – 384 s
6. Seredkina N.N., Smolina M.G., Kistova A.V. Vliyanie eposa na skazki narodov Severa i Sibiri / N.N. Seredkina, M.G. Smolina, A.V. Kistova // Sibirskij antropologicheskij zhurnal. – 2017. – № 1 (1). – S. 62–73.
7. Razumovskaya V.A. Fairy-tales of Arctic Peoples: Unique Objects of Culture and Translation / V.A. Razumovskaya // Journal of Siberian Federal University. Humanities & Social Sciences. – 2016. – № 9. – P. 2475–2481.
8. Eko U. Otkrytoe proizvedenie. Forma i neopredelennost’ v sovremennoj poetike / U. Eko. – SPb.: Akademicheskij proekt, 2004. – 384 s.
9. Hazankovich Yu.G. Kul’tura i literatura malochislennyh narodov Arktiki: «vlast’ tradicii» / Yu.G. Hazankovich // Vestnik Severo-vostochnogo federal'nogo universiteta im M.K. Ammosova. – 2014. – Tom 11. № 1. – S. 142–149.
10. Zhabko Sh.S. Pervye knigi korennyh narodov Arktiki / Sh.S. ZHabko // Kul’tura i iskusstvo Arktiki. – 2015. –№ 1. – C. 81–83.
11. Nagovicyn A.E., Ponomareva V.I. Tipologiya skazki / A.E. Nagovicyn, V.I. Ponamoreva. – M.: Genezis, 2011. – 336 s.
12. Kolesnik M.A. Obzor izucheniya fol’klora korennyh narodov Severa / M.A. Kolesnik // Litera. – 2014. – № 3. http://e-notabene.ru/ca/article_13998.html.
13. Nakhodkina A.A. Problems of (Un)translatability of the Yakut Epic Text Olonkho / A.A. Nakhodkina // Journal of Siberian Federal University. Humanities & Social Sciences. – 2014. – № 2. – P. 273–286.
14. Burykin A.A. Internet-resursy po teme «Yazyki malochislennyh narodov Krajnego Severa, Sibiri i Dal’nego Vostoka Rossii». Obzor imeyushchegosya materiala i pol’zovatel'skie zaprosy / A.A. Burykin // Yazykovoe raznoobrazie v kiberprostranstve; rossijskij i zarubezhnyj opyt. – M.: MCBS, 2008. – S. 11–129.
15. Hazankovich Yu.G. Literatury avtohtonnyh narodov Severa do i posle 1917 goda: opyt istoriko-kriticheskoj refleksii / Yu.G. Hazankovich // Gumanitarnyj vektor. – 2017. – T. 12. № 2. – S. 22–28.
16. Petrov A.A., Razumovskaya V.A. DOLGANICA: yazyk, kul’tura, personalii / A.A. Petrov, V.A. Razumovskaya. – Krasnoyarsk: Sib. feder. un-t, 2022. – 160 s.
17. Venuti L. Strategies of translation / L. Venuti // Routledge Encyclopedia of Translation Studies: M. Baker (ed.). – London and New York: Routledge. Taylor and Francis Group, 2006. – P. 240–244.
18. Razumovskaya V.A. Strategiya ostraneniya v perevode «sil’nyh» tekstov russkoj kul’tury / V.A. Razumovskaya // Mundo Eslavo. – 2014. – № 13. – P. 177–192.
19. Razumovskaya V.A. Ethnic Translation as a Key to Indigenous Cultures (Research and Educational Aspects) / V.A. Razumovskaya // Journal of Siberian Federal University. Humanities & Social Sciences. – 2025. – № 2. – P. 618–627.
20. Kopceva N.P. i dr. Sozdanie detskoj literatury korennyh malochislennyh narodov Evenkijskogo municipal'nogo rajona Krasnoyarskogo kraya. Analiz analogovyh proektov v Kitae, Norvegii, Kanade, drugih stranah / N.P. Kopceva i dr. – Krasnoyarsk: Kraevaya regional’naya obshchestvennaya organizaciya «Sodruzhestvo prosvetitelej Krasnoyar’ya», 2017. – 59 s.

Сібірдің байырғы халықтары, глокализация, мәдени ақпарат және жады, көркем аударма, аударма объектісі, аударма бірлігі, елдендіру