Covid-19 пандемеиясынан кейін студенттер мен мектеп оқушылары қашықтықта оқытылғаннан кейін, оларда сыни ойлау жағынан мәселелер туындады. Сыни ойлау нақты ғылымдар үшін керек дағды. Жасанды интеллект технологияларының әртүрлі салаларға интеграциялануымен жоғары оқу орындары зияткерлік есептеулер мен оқытуды модернизациялау үшін әртүрлі жасанды интеллект мүмкіндіктерін дамытты. Дегенмен, студенттердің оқу тиімділігі туралы хабардарлығын арттыру үшін жасанды интеллект мүмкіндіктерін қалай толық пайдалану керектігі әлі де түсініксіз. Осы мақалада Deepseek жасанды интеллект арқылы оқушылардың физика пәнінен 2023 жылғы 8 сынып жасанды жүйесіз оқытылған және 2024 жылдың 10 сыныбының орнымен қолданылған жасанды жүйенің айырмашылығын салыстыратын боламыз. Атап айтқанда, ол AI мүмкіндіктері, жалпы өзіндік тиімділік, мотивация және сыни ойлауды білу арасындағы себепті байланыстарды зерттейді [1]. Зерттеудің мақсаты – жасанды интеллект құралдарының оқушылардың сыни ойлауын дамытуға қаншалықты көмек көрсететінін немесе кедергі келтіретінін анықтау. XXI ғасырда технологияның қарқынды дамуы білім беру саласына жаңа мүмкіндіктер мен қиындықтарды алып келді. Соның ішінде жасанды интеллект (AI) технологиялары білім беру үдерісін түбегейлі өзгертуге бағытталған маңызды инновациялардың бірі болып отыр. AI негізіндегі цифрлық көмекшілер оқушыларға жекеленген оқу материалдарын ұсыну, оқу процесін тиімді басқару және білімді меңгеруді жеделдету секілді артықшылықтар береді. Бұл жағдай мектеп оқушыларының оқу мотивациясын арттырып, білім сапасын жақсартуға септігін тигізеді.

Алайда, жасанды интеллекттің сыни тұрғыдан ойлау қабілетін дамытуға әсері туралы пікірлер екіге бөлінеді. Бір тарап AI оқушылардың ақпаратты терең талдап, өз бетінше шешім қабылдау дағдыларын арттыруға көмектеседі деп есептесе, екінші тарап оның керісінше, оқушылардың өздігінен ойлау қабілетін әлсіретіп, технологияға тәуелділікке әкелуі мүмкін деп санайды. Бұл мәселе қазіргі білім беру жүйесі үшін өте маңызды және өзекті. Осыған байланысты, бұл мақалада білім берудегі AI көмекшілерінің мектеп оқушыларының сыни тұрғыдан ойлау қабілетіне тигізетін ықпалдары зерттеледі.

МАРАТ С.С.

«7М01502-Физика» білім беру бағдарламасының 1-курс магистранты, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.

E-mail: salamat.marat@mail.ru, https://orcid.org/0009-0002-7336-8220

БЕКЕШЕВ А.З.

Физика-математика ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.

E-mail: amirbek2401@gmail.com, https://orcid.org/0000-0002-7038-4631

1. Jia X.-H., Tu J.-C. Towards a new conceptual model of AI-enhanced learning for college students: The roles of artificial intelligence capabilities, general self-efficacy, learning motivation, and critical thinking awareness / Amsterdam: Elsevier / Systems. – 2024. – Vol. 12. – No. 74. –, 2024. DOI: https://doi.org/10.3390/systems12030074
2. Халперн Д. Психология критического мышления. / Москва: Питер, 2007. – 512 с.
3. Баймұхамедов М.Ф., Баймұхамедова А.М., Боранбаев С.Н. Жасанды интеллект: қазіргі заманғы теория және тәжірибе 2-бөлім /– Алматы: Қазақ университеті, 2020. – 230 б.
4. Russell S., Norvig P. Artificial Intelligence: A Modern Approach / 4th ed. – New Jersey: Pearson, 2021. – 1152 р.
5. Miao F., Holmes W., Huang R., Zhang H. AI and education: guidance for policy-makers/ Paris: UNESCO, 2021. – 134 p.
6. Halpern D.F. Thought and knowledge: An introduction to critical thinking. / 5th ed. – New York: Psychology Press, 2014. – 520 p.
7. Шарипхазина Ж. Оқу мен жазу дағдылары арқылы сыни тұрғыдан ойлауды дамыту. / Алматы: Қазақ университеті, 2022. – 160 б.
8. Holmes W., Bialik M., Fadel C. Artificial Intelligence in Education: Promises and Implications for Teaching and Learning. / Boston: Center for Curriculum Redesign, 2018. – 100 p.
9. Шавалиева З.Ш., Сатынская А.К., Утилова А.М., Шакенова Т.Ж. Педагогикалық қызметті жүзеге асыруға тұрақты мотивация – болашақ педагогтардың тұрақты кәсіби икемділігінің құрамдас бөлігі / Алматы: Қазақ университетінің Хабаршысы. – 2024. – №2(56). – б. 45–52. DOI: https://doi.org/10.51889/2959-5762.2024.83.3.015

жасанды интеллект (AI), сыни тұрғыдан ойлау қабілеті, цифрлық білім беру құралдары, білім беру технологиялары, оқушының танымдық дағдылары, технологиялық тәуелділік, мұғалім мен AI ынтымақтастығы, цифрлық көмекшілер