Зерттеу әртүрлі салмақ категорияларындағы ауыр атлеттердің серпе итеру әдісінің биомеханикалық құрылымына жүктеме мөлшерінің әсерін зерттеуге бағытталған. Жұмыста әртүрлі жүктемелер кезіндегі (максимумның 70%, 80%, 90% және 100%) қозғалыстың кинематикалық және динамикалық параметрлері талданады.

Зерттеу нәтижелері жүктеме мөлшеріне байланысты серпе итеру әдісінің биомеханикалық параметрлерінде айтарлықтай айырмашылықтарды анықтады. Салмақтың артуы қозғалыстың уақыт-кеңістіктік сипаттамаларында елеулі өзгерістерге әкелетіндігі анықталды: дайындық кезеңінің ұзақтығы ұлғаяды (15-20%), штанганы көтерудің тік жылдамдығы азаяды (8-12%), жансыздау сәтінде тізе және жамбас буындарындағы бұрыштар өзгереді. Ең айқын өзгерістер максималды салмақтың 90%-нан асатын жүктемелер кезінде байқалды.

Әртүрлі салмақ категорияларындағы спортшылардың әдістерін салыстырмалы талдау ауыр салмақ категориясындағы атлеттердің шекті жүктемелер кезінде бұлшық ет күшін оңтайлы бөлуі мен қозғалыстың рационалды кинематикасы арқылы жоғары тұрақтылық пен тиімділік көрсететіндігін анықтады. Ал жеңіл салмақ категориясындағы спортшылар қозғалыстың жеке кезеңдерін жоғары жылдамдықпен орындаумен және бекіту дәлдігімен ерекшеленеді.

Алынған нәтижелер жаттықтыру үдерісін жетілдіру үшін маңызды практикалық мәнге ие. Олар спортшының салмақ категориясы мен жарыс жүктемелерінің ерекшеліктерін ескере отырып, техникалық дайындықтың жекелендірілген бағдарламаларын әзірлеуге және дайындықтың әртүрлі кезеңдерінде серпе итеру әдісін меңгеруді оңтайландыруға мүмкіндік береді.

ӨТЕГЕНОВ Н.Ө.

Магистр, дене тәрбиесі теориясы мен әдістемесі кафедрасының меңгерушісі, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті,  Ақтөбе қ., Қазақстан

Е-mail: nurtas_29873@mail.ru, https://orcid.org/0000-0003-4573-8984

ХОДЖАЕВ А.З.

PhD, профессор, Өзбек мемлекеттік дене шынықтыру және спорт университеті, Ташкент қ., Өзбекстан

Е-mail: AnvarKhodjaev@mail.ru, https://orcid.org/0009-0000-7122-1888

1. Арансон. М. В. Основные направления научных исследований в тяжелой атлетике за рубежом / М. В. Арансон, Э. С. Озолин, Б. Н. Шустин // Актуальные проблемы физического воспитания, спорта и туризма : материалы V Междунар. науч.-практ. конф., Мозырь, 9–11 окт. 2014 г. / М-во образования Респ. Беларусь, Мозыр. гос. пед. ун-т ; [редкол.: С. М. Блоцкий [и др.]. – Мозырь, 2014. – С. 159–161.
2. Баймухаметов. Р. М. Методика обучения тяжелоатлетическим упражнениям [Электронный ресурс] / Р. М. Баймухаметов // Современная гимнастика: проблемы, тенденции, перспективы : сб. материалов междунар. науч.-практ. конф. / Рос. гос. пед. ун-т им. А. И. Герцена ; под ред. А. Н. Дитятина. – СПб., 2013. – С. 73–77. – Режим доступа: https://biblioclub.ru/index.php?page=book_view_red&book_id=428325.
3. Воронович. Ю. В. Биомеханика тяжелоатлетических упражнений : монография / Ю. В. Воронович, Д. А. Лавшук, В. И. Загревский; М-во внутр. дел Респ. Беларусь, Могилев. ин-т МВД Респ. Беларусь. – Могилев : Могилев. ин-т МВД, 2015. – 194 c.
4. Дворкин. Л. С. Тяжелая атлетика : учеб. для СПО / Л. С. Дворкин. – 2-е изд., испр. и доп. – М. : Юрайт, 2019. – Т. 1. – 379 с.
5. Замчий. Т. П. Морфофункциональные аспекты адаптации к силовым видам спорта [Электронный ресурс] : монография / Т. П. Замчий, Ю. В. Корягина; М-во спорта Рос. Федерации, Сиб. гос. ун-т физ. культуры и спорта. – Омск : СибГУФК, 2012. – 148 с. – Режим доступа: https://elibrary.ru/
6. Крынец. Т. Н. Особенности физического развития мастеров спорта по тяжелой атлетике [Электронный ресурс] / Т. Н. Крынец // Специфические и неспецифические механизмы адаптации во время стресса и физической нагрузки: сб. науч. ст. II Республик. науч.-практ. интернет-конф. с междунар. участием (Респ. Беларусь, г. Гомель, 30 нояб. 2016 г.) / М-во здравоохранения Респ. Беларусь, Гом. гос. мед. ун-т ; [редкол.: А. Н. Лызиков [и др.]. – Гомель, 2017. – С. 155-157. – Режим доступа: http://elib.gsmu.by/bitstream/handle/GomSMU/2357.
7. Лутовинов. Ю. А. Показатели тренировочной работы с различным соотношением средств подготовки юных тяжелоатлетов в подготовительном периоде годичного макроцикла [Электронный ресурс] / Ю. А. Лутовинов // Современные проблемы спорта, физической культуры и физической реабилитации : материалы II междунар. науч.-практ. конф.
8. (24 апр. 2015 г.) / Донец. ин-т физ. культуры и спорта ; под ред. Л. А. Деминской ; редкол.: Ю. М. Дубревский [и др.]. – Донецк, 2015. – С. 142-147. – Режим доступа: https://www.researchgate.net.
9. Сивохин. И. П. Анализ биомеханических факторов эффективности техники подъема штанги на грудь при выполнении классического толчка [Электронный ресурс] / И. П. Сивохин, Я. Прикладов, В. Ф. Скотников // Университетский спорт: здоровье и процветание нации : материалы V Междун. науч. конф. студентов и молодых ученых, 23–24 апр. 2015 г. : в 2 т. / Междунар. федерация унив. спорта, Междунар. ассоц. ун-тов физ. культуры и спорта, Поволж. гос. акад. физ. культуры, спорта и туризма ; редкол.: Ф. Р. Зотова, Н. Х. Давлетова, В. М. Афанасьева. – Казань, 2015. – Т. 1. – С. 186–190. – Режим доступа: http://new.vk.com doc-93080351_386340665?dl=cc021b197bfc453bed.
10. Самсонов. Г. А. Коррекция техники жима штанги лежа пауэрлифтеров высокой квалификации с целью преодоления «мертвых зон» : автореф. дис. ... канд. пед. наук : 13.00.04 / Г. А. Самсонов; Нац. гос. ун-т физ. культуры, спорта и здоровья им. П. Ф. Лесгафта. – СПб., 2016. – 24 с
11. Тё, С. Э. Проявление полового диморфизма в тяжелой атлетике / С. Э. Тё, С. Ю. Тё // II Европейские игры – 2019: психолого-педагогические и медико-биологические аспекты подготовки спортсменов : материалы Междунар. науч.-практ. конф., Минск, 4–5 апр. 2019 г. : в 4 ч. / М-во спорта и туризма Респ. Беларусь [и др.] ; редкол.: С. Б. Репкин (гл. ред.) [и др.]. – Минск, 2019. – Ч. 1. – С. 320–322
12. Фильгина. Е. В. Динамика соматометрических показателей и физической подготовленности тяжелоатлеток под влиянием средств общей физической подготовки / Е. В. Фильгина // Ученые записки : сб. рецензируемых науч. тр. / М-во спорта и туризма Респ. Беларусь, Белорус. гос. ун-т физ. культуры ; [гл. ред. Т. Д. Полякова]. – Минск, 2014. – Вып. 17. – С. 152–159.
13. Шафикова. Л. Р. Развитие силовых способностей у студентов, занимающихся тяжелой атлетикой / Л. Р. Шафикова, А. В. Греб // Теория и практика физической культуры. – 2018. – № 6. – С. 45–46.