Тіл мен ойлаудың арасында тығыз байланыс бары анық, бірақ бұл қарым-қатынастың қалай
байланысатынын және қаншалықты тиімді екендігін анықтау - пікірталас туғызары анық. Тіл әдетте адамдарды белгілі бір ақпарат түрлерін көрсетуге мәжбүр етеді, бұл адамдарды әрдайым ойлаудың қажетінсіз әлемдегі белгілі бір бөлшектерге және басқа тілдерде сөйлейтіндерді тәжірибенің белгілі бір аспектілеріне назар аудартады. Мұндай сөйлеу әдеттері ерте ғасырлардан бері дамып келе жатқандықтан, олар адамдардың тәжірибесіне, қабылдауына, сезімдеріне, естеліктеріне әсер етеді. Бұл зерттеуде тіл мен ойлаудың осы байланысы ерекше атап көрсетіліп, осы мәселеге қатысты болжамдар алға тартылды. Күнделікті тәжірибе көрсеткендей, біздің ойлауымыздың көп бөлігін тіл жеңілдетеді. Бұл жағдайда келесі сұрақтарды қою керек: тілсіз ойлауға бола ма? Немесе тіліміз біздің ойлауымызды анықтай ма? Қарапайым болып көрінетін осы сұрақтардың күрделілігі философтар, психологтар мен лингвистерді сан ғасырлар бойы алаңдатты. Бұл сұрақтарға біржақты жауап беру мүмкін емес; дегенмен де мәселені туындататын негізгі факторлар туралы нақты біле аламыз. Мақалада автор тіл мен ойдың байланысына қатысты негізгі болжамдар мен талдауларды қарастырады.

1. Altynors, A. (2012). On Chomsky's objection to behavioral approaches to language. Black Sea Journal.
2. Altynors, A. (2015). Descartes, Rene Don't talk about the method. Istanbul: Paradigm Publications.
3. Harris, R., Talbot J. (2018). Taylor Turning Points In Linguistic Thought I (Western Tradition From Socrates To Saussure). Ankara: TDK publications.
4. Crystal, D. (1987). The Cambridge Encyclopedia of Language. Cambridge: Cambridge University Press. Pp. vii + 472.
5. Hickmann, M. (2000). Linguistic relativity and linguistic determinism: some new directions. Linguistics. 38 (2): 410. DOI: 10.1515/ling.38.2.409.
6. Deutscher, G. (2016). Through the Language Glass: Why the World Looks Different in Other Languages. New York: Cornerstone Digital. https ://www.nytimes.com/2010/08/29/magazine /29 anguage-t.html
7. Sapir, E. (1929). The status of linguistics as a science. Language, 5 (4): 207. DOI:10.2307/409588, JSTOR 409588.
8. Whorf, B.L., Carroll, J.B. (1956). Language, Thought, and Reality: Selected Writings of Benjamin Lee Whorf. Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
9. Crystal, D. (1987). The Cambridge Encyclopedia of Language. Cambridge: Cambridge University Press. Pp. vii + 472
10. D'Andrade R. (1995). The development of cognitive anthropology. New York: Cambridge University Press.
11. Winawer, J. (2007). Russian blues reveal effects of language on color discrimination. PNAS, 104 (19); DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.0701644104.
12. Comrie, B. (2012). Linguistic Society of America Linguistic Society of America. DOI: https://www.linguisticsociety.doi.org/resource/language-and-thought.
13. Brown, R.W., Lenneberg, E.H. (1954). A study in language and cognition. The Journal of Abnormal and Social Psychology. 49 (3): 454–462. DOI:10.1037/h0057814.
14. Pinker, S. (1994). The Language Instinct. New York: William Morrow and Company.
15. Frank, M.C., Fedorenko, E., Edward G. (2008). Language as a cognitive technology: English-speakers match like Piraha when you don’t let them count, Cognition. 108(3):819-24.
16. Masharov, M. (2006). Linguistic relativity: does language help or hinder perception? Current Biology, ISSN 0960-9822, Vol: 16, Page: 289-91.
17. Everett, D. (2013). Language, Culture and Thinking. London: Profile Books.
18. Orwell, G., Haldun D.(çev.) (1960). Bindokuzyüz Seksen Dört. Ankara: Maarif Basımevi.
19. Mcgraw, B.R. (1983). Dissemination. SubStance, vol. 12, no. 2, p. 114., DOI: 10.2307/3684496.
20. Dzelzainis, M. (2012). Milton, Foucault, and the New Historicism. Rethinking Historicism from Shakespeare to Milton, Cambridge: Cambridge University Press. DOI: 10.1017/cbo9781139226431.014