Электрондық дауыс берудің әртүрлі жүйелері құрылған. Бірақ мұндай жүйелердің көпшілігінде ашықтықтың болмауы және дауыстарды санаудың дұрыстығын тексеру мүмкіндігінің жоқшылығы сияқты кемшіліктері бар. Мақалада блокчейн технологиясын қолдана отырып дауыс беру жүйелерін құру мәселелері қарастырылған. Блокчейн технологиясы негізінде, әсіресе шектеулі ресурстар жағдайында сайлау процестерінің ашықтығын, қорғалуын және сенімділігін арттыру мүмкіндігі көрсетілген. Авторлар практикада іске асырылған қосымша ұсынылған ˗  блокчейн технологиясына негізделген электронды дауыс беру жүйесі, Solidity тіліндегі ақылды келісімшарттардан және Web3.py кітапханасы қолданылған Python тілінде құрылған пайдаланушы интерфейсіннен тұратын. Мақала авторлары қолданыстағы шешімдерге талдау жүргізіп, олардың кемшіліктерін анықтады, жүйенің архитектурасын ұсынды және қосымшаның негізгі функцияларын іске асырды: кандидаттарды тіркеу, дауыс беру, қайталанған дауыстардан қорғау және нәтижелерді автоматты түрде есептеу. Ganache ортасындағы тестілеу нәтижелері жүйенің дұрыс жұмыс істеуін және сыртқы әсерлерге төзімділігін растады. Аналогтармен салыстырғанда, авторлар ұсынған блокчейн технологиясына негізделген жүйенің дизайны қарапайымдылығымен, қол жетімділігімен және жоғары сенімділігімен ерекшеленеді, бұл жүйені қолданысқа енгізу үшін перспективалы етеді. Авторлардың электронды дауыс беру жүйелерінің эволюциясын зерттеуі, электронды дауыс беру жүйелері үшін блокчейн технологиясын қолдану демократиялық басқарудың тиімді шешімдерін құруға ықпал етеді.

САРСИМБАЕВА С.М.

Физика-математика ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

E-mail: saulesarsi@gmail.com, http://orcid.org/0000-0003-1536-3042

БАЗАРБАЕВ С.Ж.

Магистрант, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

E-mail: sbazarbaev550@gmail.com, http://orcid.org/0000-0009-8786-3738

1. Hajian Berenjestanaki M., Barzegar H. R., El Ioini N., & Pahl C. (2023). Blockchain-based e-voting systems: a technology review. Electronics, 13(1), 17. doi:10.3390/electronics13010017
2. Poniszewska-Marańda A., Pawlak M., & Guziur J. (2020). Auditable blockchain voting system-the blockchain technology toward the electronic voting process. International Journal of Web and Grid Services, 16(1), 1-21. DOI: https://doi.org/10.1504/IJWGS.2020.106102
3. Sharma S., & Dubey V. (2019) Decentralized Voting System Using Blockchain Technology. Journal of Computer Applications, 42, 1. doi:10.22214/ijraset.2023.53179 DOI: https://doi.org/10.22214/ijraset.2023.53179
4. Nguyen H., & Nguyen T. (2021) Blockchain-based Voting Systems: A Comprehensive Survey. Journal of Computer Science and Technology, 36,1.
5. Sharp M., Njilla L., Huang C. T., & Geng T. (2024). Blockchain-Based E-Voting Mechanisms: A Survey and a Proposal. Network, 4(4), 426-442. doi:10.3390/network4040021 DOI: https://doi.org/10.3390/network4040021
6. Kannoly A., Arun S., Subramanian G., Pandey S. K., & Arumugaselvi M. (2020). Impact of blockchain in the voting system. International Journal of Innovative Technology and Exploring Engineering (IJITEE), 9. doi:10.35940/ijitee.H6515.079920 DOI: https://doi.org/10.35940/ijitee.H6515.079920
7. Bhavani D. D., Gayathri R., Bhagavanthu M., Sheeba A., Sampoornam M., & Bhuvaneshwari P. (2025). Blockchain-Based Voting Systems Enhancing Transparency and Security in Electoral Processes. In ITM Web of Conferences, 76, 02004. EDP Sciences. doi:10.1051/itmconf/20257602004 DOI: https://doi.org/10.1051/itmconf/20257602004
8. Hajian Berenjestanaki M., Barzegar H. R., El Ioini N., & Pahl C. (2023). Blockchain-based e-voting systems: a technology review. Electronics, 13(1), 17. doi:10.3390/electronics13010017 DOI: https://doi.org/10.3390/electronics13010017
9. Ohize H. O., Onumanyi A. J., Umar B. U., Ajao L. A., Isah R. O., Dogo E. M., ... & Ibrahim M. M. (2025). Blockchain for securing electronic voting systems: a survey of architectures, trends, solutions, and challenges. Cluster Computing, 28(2), 132. DOI: https://doi.org/10.1007/s10586-024-04709-8
10. Melovic S., Stefanovic D., & Dakic D. (2025, March). Design and Implementation of an Electronic Voting System Using Blockchain Technology. In 24th International Symposium INFOTEH-JAHORINA (INFOTEH) (pp. 1-6). IEEE. DOI: https://doi.org/10.1109/INFOTEH64129.2025.10959191
11. Bamakhrama M., Al-Zaabi A., Al-Shateri A., Al-Ghailani K., Al-Kindi M., & Pavithran D. (2024, February). Casting Votes in the Digital Age: Designing a Blockchain-Powered E-Voting System. In International Congress on Information and Communication Technology (pp. 183-195). Singapore: Springer Nature Singapore. DOI: https://doi.org/10.1007/978-981-97-5441-0_17
12. Oprea S.V., et al. (2023) Conceptual architecture of a blockchain solution for E-voting in elections at the university level. IEEE Access, 11 (pp.18461-18474). DOI: https://doi.org/10.1109/ACCESS.2023.3247964
13. Nikhare R.V., Chandavarkar B.R. (2023) A Comparative Analysis of Traditional versus Blockchain-based Voting Systems. In 14th International Conference on Computing Communication and Networking Technologies (ICCCNT). IEEE, (pp. 1-7). DOI: https://doi.org/10.1109/ICCCNT56998.2023.10307550
14. Patel K., et al. (2022) Comparative study of blockchain-based voting solutions. Intelligent Sustainable Systems: Proceedings of ICISS. Singapore: Springer Nature Singapore, (pp. 671-686). DOI: https://doi.org/10.1007/978-981-19-2894-9_51
15. Gochhi S.K., et al. (2024) Blockchain-Based Comparative Analysis of E-Voting Systems: A Review. International Conference on Advancements in Smart, Secure and Intelligent Computing (ASSIC). – IEEE, (pp. 1-6). DOI: https://doi.org/10.1109/ASSIC60049.2024.10507924
16. Official website Follow My Vote. [Electronic resource] – URL: https://followmyvote.com/ (date of access 2.05 .2025).
17. Official website Voatz. [Electronic resource] – URL: https://voatz.com (date of access 2.05.2025).

блокчейн, дауыс беру жүйелері, электронды дауыс беру, ақылды келісімшарт, орталықсыздандыру, мәліметтер қауіпсіздігі, құпиялылық