ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДА СИРЕК КЕЗДЕСЕТІҢ ORNITHOGALUM FISCHERIANUM KRASCH. ӨСІМДІК АРЕАЛЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Жарияланды 2025-04-09
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ Нөмір 79 № 1 (2025)
№1 (2025)
Авторлар:
  • ТУРАЛИН Б.А.
  • НУРМАГАМБЕТОВ А.Н.
  • КУПРИЯНОВ А.Н.
  • АДМАНОВА Г.Б.
  • КУАНБАЙ Ж.І.
PDF (Russian)

Бұл жұмыста Ornithogalum fischerianum Krasch таралуы мен экологиялық ерекшеліктеріне жалпыланған талдау берілген. Қазақстан аумағында ғылыми әдебиеттер мен <иоалуантүрлілік жөніндегі жаһандық ақпараттық қор (GBIF) деректері негізінде орындалды. Түр Еуразияның дала және шөлейт экожүйелерінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, алайда оның Қазақстандағы ауқымы туралы ақпарат осы уақытқа дейін үзінді болып қала берді. Қолда бар деректерге сүйене отырып, таралу аймағының ауданы (extent of Occurrence, 821,100 км²) және тіршілік ету ортасы (area of Occupancy, 84 км²) есептелген, бұл диапазонның фрагментациясының жоғары дәрежесін көрсетеді және қосымша далалық зерттеулердің қажеттілігін көрсетеді. O. fischerianum табиғи мекендеу орындарында (шөпті-дәнді, қауырсынды-типті, жусанды-дәнді, тұзды және кальцефитті қауымдастықтар) және урбанофлораны қоса алғанда, антропогендік түрлендірілген ландшафттарда кездесетін жоғары экологиялық икемділікке ие екендігі көрсетілген. Алайда, анықталған популяциялар жергілікті және аз болады, бұл түрдің ықтимал осалдығын көрсетеді. O. Fischerianum қорғау мәртебесін халықаралық деңгейде қайта қарау қажеттілігі атап өтілді, өйткені ол Қазақстан, Ресей және Украинаның Ұлттық Қызыл кітаптарына енгізілгеніне қарамастан, IUCN Қызыл тізімінде көрсетілмеген. Қазақстанның дала экожүйелерінің биоәртүрлілігін сақтау үшін маңызы бар популяциялар динамикасын, қауіп факторларын және қорғау шараларын негіздеуді одан әрі зерттеудің маңыздылығы атап өтіледі.

ТУРАЛИН Б.А.

магистр, биология кафедрасының аға оқытушысы, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

E-mail: bauke_1982@mail.ru, https://orcid.org/0000-0001-5520-0307

НУРМАГАМБЕТОВ А.Н.

магистрант, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.

E-mail: sycgeot@gmail.com, https://orcid.org/0009-0007-6940-7799

КУПРИЯНОВ А.Н.

биология ғылымдарының докторы, профессор, Кузбасс ботаникалық бағының бөлім меңгерушісі, Федералды зерттеу орталығының көмір және көмірхимиясы сібір бөлімі, Кемеров қ., Ресей.

E-mail: kupr-42@yandex.ru, https://orcid.org/0000-0001-5129-3497

АДМАНОВА Г.Б.

биология ғылымдарының кандидаты, биология кафедрасының аға оқытушысы, жаратылыстану факультетінің деканы, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

E-mail: admanova@mail.ru, https://orcid.org/0000-0002-8426-3013

КУАНБАЙ Ж.І.

магистр, биология кафедрасының аға оқытушысы, биология кафедрасының меңгерушісі, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

E-mail: zhenia_80!@bk.ru, https://orcid.org/0000-0002-1945-8527

  1. Красная книга Казахстана. – Изд. 2-е, переработанное и дополненное. Том 2: Растения (колл. авт.). – Астана, ТОО «АртPrintXXI», 2014. – С.345.
  2. Plants of the World Online (POWO) (сайт). URL: https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:539212-1 (дата обращения: 08.03.2025).
  3. Ornithogalum fischerianum Krasch. // Плантариум. Растения и лишайники России и сопредельных стран: открытый онлайн атлас и определитель растений. [Электронный ресурс] URL: https://www.plantarium.ru/page/view/item/25822.html (дата обращения: 08.03.2025).
  4. Лысенко Т. М. Новые данные о растительных сообществах солонцовых почв в степной зоне (Россия и Казахстан) //Известия Самарского научного центра Российской академии наук. – 2013. – Т. 15. – №. 3-2. – С. 731-740.
  5. Васюков В. М., Иванова А. В., Лысенко Т. М. К флоре Сыртового Заволжья //Самарский научный вестник. – 2015. – №. 2. – С. 45-47.
  6. Лысенко Т. М., Ямалов С. М. Синтаксономия и ординация некоторых типов степей среднего и нижнего Поволжья //Известия Уфимского научного центра РАН. – 2017. – №. 2. – С. 84-89.
  7. Золотарева Н. В., Королюк А. Ю., Макунина Н. И. Класс Festuco-Brometea в Южном Зауралье (степная зона Челябинской области) //Растительность России. – 2023. – №. 46. – С. 23-62.
  8. Прохорова С. І. и др. Поширення рідкісних судинних рослин у техногенно трансформованих екосистемах південного сходу України. – 2011.
  9. Глухов А. З. и др. Экоморфологический анализ раннецветущих видов растений в техногенных экотопах юго-востока Украины //Екологія та ноосферологія. – 2011. – Т. 22. – №. 3-4. – С. 48-57.
  10. https://geocat.iucnredlist.org/
  11. GBIF.org (08 March 2025) GBIF Occurrence Download https://doi.org/10.15468/dl.ardfcw
  12. Nasiyev B. N. AGROECOLOGICAL MONITORING OF FORAGE LANDS. // Наука и образование. — 2020. — № 4. — С. 88-92.
  13. Темралиева С. Б. Природно-рекреационные ресурсы в системе ООПТ Западно-Казахстанской области Республики Казахстан //Полевые исследования. – 2017. – №. 4. – С. 144-155.
  14. Darbaeva T. E. et al. Исторический анализ флоры пойменных лесов бассейна реки Урал в пределах Западно-Казахстанской области //Вестник КазНУ. Серия биологическая. – 2016. – Т. 69. – №. 4. – С. 32-40.
  15. Nasiyev B. N., Zhanatalapov N. Z., Isteleuova A. К. State of vegetation of pascual ecosystems of semideserted zone. // Наука и образование. — 2017. — № 1. — С. 38-41.
  16. Нелина Н. В. и др. К ФЛОРЕ САРЫКОПИНСКОГО КЛАСТЕРНОГО УЧАСТКА СТЕПНОГО РЕЗЕРВАТА «АЛТЫН-ДАЛА» //Водные и экологические проблемы Сибири и Центральной Азии: Труды Всероссийской научной конференции с международным участием, посвященной 25-летнему юбилею Института водных и экологических проблем СО РАН: в 3 т.–Барнаул, 2012.–Т. 3-260 с. – 2012. – С. 70-73.
  17. Мендыбаев Е. Х., Атаева Г. М., Берденов Ж. CHARACTERISTICS OF VEGETATIVE COVER OF KARASHAGANAK OIL AND GAS FIELD TERRITORY //Вестник ЗКГУ. – 2020. – №. 2. – С. 127-140.
  18. Дарбаева Т. Е., Усенова А. К. Анализ флоры горы Большая Ичка (Западно-Казахстанская область) //Ботанический журнал. – 2021. – Т. 106. – №. 6. – С. 529-539.
  19. Дарбаева Т. Е., Усенова А. К. ХОРОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ФЛОРЫ ДЕРКУЛЬСКОГО СЫРТА В ПРЕДЕЛАХ ЗАПАДНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ //Вестник Северо-Казахстанского Университета им. М. Козыбаева. – 2021. – №. 1 (50). – С. 65-78.
  20. Исламгулова А. Ф., Сеняк Е. Н. МОНИТОРИНГ И ОЦЕНКА ЭКОЛОГИЧЕСКОГО СОСТОЯНИЯ РАСТИТЕЛЬНОГО ПОКРОВА В ПРИРОДНОМ РЕЗЕРВАТЕ «БОКЕЙОРДА» И АЩИОЗЕКСКОМ ЗАКАЗНИКЕ //Степи Северной Евразии: материалы X международного симпозиума. – 2024. – №. X. – С. 523-529.
  21. Бохорова С. Н. ГЕОГРАФИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ФЛОРЫ ДЕРНОВИННО-ЗЛАКОВЫХ СТЕПЕЙ ЗАПАДНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ //Степи Северной Евразии: материалы X международного симпозиума. – 2024. – №. X. – С. 197-204.
  22. Лысенко Т. М. Новые данные о растительных сообществах солонцовых почв в степной зоне (Россия и Казахстан) //Известия Самарского научного центра Российской академии наук. – 2013. – Т. 15. – №. 3-2. – С. 731-740.
  23. Мамышева М. В., Дарбаева Т. Е., Бохорова С. Н. Парциальные флоры в пределах Общего Сырта на территории Западно-Казахстанской области //Известия Самарского научного центра Российской академии наук. – 2010. – Т. 12. – №. 1-3. – С. 757-759.
  24. Кучеров В. С., Ахмеденов К. М. Першинский лес-как объект мониторинга плодородия почв степной зоны Западно-Казахстанской области //Почвоведение и агрохимия. – 2011. – №. 1. – С. 78-82.
  25. Oparin, M. L., et al. "Analysis of soil and vegetation cover from satellite imagery to assess its relation to Lark habitats (Alaudidae, Aves) in the Trans-Volga semi-desert." Biology Bulletin 45 (2018): 1284-1292.
  26. Королюк, А. Ю. "Степи Северного Казахстана-синтаксономическая ревизия." Растительность России 30 (2017): 61-77.
  27. Петрова, Екатерина Юрьевна, and Алёна Сергеевна Третьякова. "Урбанофлора г. Житикары (Республика Казахстан, Костанайская область)." Вестник Пермского университета. Серия: Биология 4 (2019): 389-403.
  28. Международный союз охраны природы (IUCN). Красный список исчезающих видов [Электронный ресурс]. URL: www.iucnredlist.org (дата обращения: 10.03.2025).
Ornithogalum fischerianum, экология, тарату, GBIF, биоалуантүрлілік

Дәйексөзді қалай келтіруге болады

ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДА СИРЕК КЕЗДЕСЕТІҢ ORNITHOGALUM FISCHERIANUM KRASCH. ӨСІМДІК АРЕАЛЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ. (2025). "Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінің Хабаршысы" ғылыми журналы, 79(1), 306-317. https://doi.org/10.70239/

Категориялар



Авторлар


Журнал саясаты


Жүктеулер