Мақалада металлургиялық кәсіпорындарда пайда болатын негізгі техногендік қалдықтардың түрлері қарастырылган. Шлак, аспирациялық шан және шламның пайда болу жолдары сипатталған.

Ферроқорытпа кәсіпорындарында қалдықтарды қолдана отырып дайын өнімді балкытудың технологиялық процесін қиындататын себептер көрсетілген. Феррохромды балқыту кезінде одан әрі қолдану үшін қалдықтарды түйіршіктеу әдістері қарастырылады. Зертханалық жағдайда түйіршіктеудің үш негізгі әдісі сыналды: экструзия, түйіршіктеу және діріл брикеті. Ферроқорытпа өндірісінің техногендік қалдықтарын экструдтау әдісінің мәні сипатталған. Жұмыста зерттелетін материалдар ретінде феррохром өндірісінің аспирациялык шаны мен газ тазарту шламы пайдаланылды. Байланыстырғыш ретінде модификацияланған лигносульфонат негізіндегі материал колданылды. Түйіршіктеу әдісіне байланысты алынған материалдардың брэкстер, түйіршіктер және брикеттер бейнеленген. Дайын түйіршіктелген материалдар беріктігін сынау үшін алдын-ала кептіру пешінде 120°С температурада ылғал толығымен жойылғанға дейін кептірілді. Түйіршіктелген шикізаттын сығымдау, 2 м биіктіктен лактыру және барабанда соққы беріктігінің беріктік сипаттамаларының нәтижелері графикалық түрде бейнеленген. Салыстырмалы талдау жүргізе отырып, түйіршіктеу әдістеріне байланысты түйіршіктелген шикізаттың беріктік сипаттамаларының көрсеткіштері анықталды. Алынған дайын түйіршіктелген материалдар беріктік сипаттамалары бойынша жоғары көрсеткіштерге ие.

ДЖУНДИБАЕВ М.К.

техника ғылымдарының магистрі, инженер-технолог «ERG ғылыми-зерттеу инжинирингтік орталығы» ЖШС, Ақтөбе қ., Қазақстан,

E-mail: Maulen.Jundibayev@erg.kz, https://orcid.org/0009-0007-2915-378X

МЫРЗАҒАЛИЕВ А.А.

техника ғылымдарының магистрі, бас инженер «ERG ғылыми-зерттеу инжинирингтік орталығы» ЖШС, Ақтөбе қ., Қазақстан,

E-mail: Aibar.Myrzagaliyev@erg.kz, https://orcid.org/0009-0009-1749-5154

1. А.К. Жунусов, Л.Б. Толымбекова. Металлургическая переработка марганцевых руд месторождения «Тур» и «Западный Камыс»// Монография – 2016. – С. 9.
2. А.К. Жунусов, Н.К. Кулумбаев, Ж.О. Нурмаганбетов, Л.Б. Толымбекова. Производство хроморудных окатышей из мелкодисперсных отходов // Наука и техника Казахстана – 2007, №3. – С. 39-44.
3. М.И. Панфилов, Я.Ш. Школьник, Н.В. Орининский, В.А. Коломиец, Ю.В. Сорокин, А.А. Грабеклис. Переработка шлаков и безотходная технология в металлургии // Металлургия – 1987, – С. 10.
4. Р.У. Кожамуратов, Р.З. Сафаров, Ж.К. Шоманова. Ю.Г. Носенко. Утилизация отходов ферросплавного производства // Международная научная конференция «Global science and innovations 2017» – Турция 2017. – С. 207-213.
5. А.А. Мырзағалиев, М.С. Алмагамбетов, С.А. Алимбаев, Н.А. Улмаганбетов. Использование бедных хромсодержащих брэксов для выплавки высокоуглеродистого феррохрома // Вестник Науки – 2020, №1. – С. 342-349.
6. С.А. Лайхан, Б.Ж. Салкынбаев. Окомкование мелкодисперсного хромового сырья с использованием полимерных связующих // Вестник Актюбинского регионального государственного университета имени К. Жубанова – 2024, №3. – С. 130-136. DOI: https://doi.org/10.70239/arsu.2024.t77.n3.17