Мақалада Қазақстандағы ағаштар мен бұталарды отырғызу тарихы зерттелді. Елді мекендерді  қатты желден, шаңнан, қардан қорғау мақсатында ағаш өсімдіктерін отырғызу жұмыстарының басы 19 ғасырға келеді. Сол кезден бастап ағаш өсімдіктері өсірілген аудандарды қаланың өсуіне беріп, оның орнына ауылшаруашылығы пайдаланысынан шыққан эрозиялы жерлерді ағаш егуге беру сияқты үнемі трансформациялар болып тұрды. Бұл жасалған жұмыстардың нәтижесінде ағаштар мен бұталар түрлері туралы мағлұмат көбейіп, көгалдандыру жұмыстарының қарқыны артып, бұрын отырғызылмаған ағаш түрлерін жерсіндіру туралы мәліметтер көбейген. Соның арқасында ағашты-орманды шоқ тоғайлар бүкіл елді, елсіз мекендердің барлығында егілді. Жинақталған ғылыми деректер Ақтөбе облысының ағаш өсімдіктерін зерттеудің жалғасуына әкелді. Ақтөбе қаласы маңындағы жасыл зона Ақтөбе орман шаруашылығы мемлекеттік фондының үлескілерінен 1960 – 1980 жылдары берілген. 1990 жылы жасыл зонаның жалпы аумағы 10526 га құраған. Сол кезден бастап дендрологиялық жоспардағы жасыл зона шамалы қарағай, терек, шаған, үйеңкі, акация, ырғай, иргадан, ал негізі - шегіршін  мен қарақаттан тұрады. 1989 – 1990 жылдары Ақтөбе қаласының жасыл зонасын құру мақсатында жерлерді тағайындау жұмыстары жүргізілді. Одан кейінгі 19 жылда (1990 - 2009) ешбір жаңарту, зерттеу жұмыстары жүргізілмеген. 2009-2014 жж. Ақтөбе қаласының санитарлы – қорғаныс зонасындағы жасыл желектерді қайта жаңарту жұмыстары бойынша  өткен  өзгерістерге топырақтық, геоботаникалық, таксациялық талдау жұмыстары жүргізіліп, қазіргі уақытқа дейін жалғасын тапты.

УТАРБАЕВА Н.А.

PhD, доцент, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

Е-mail: Nurlygul.utarbaeva@mail.ru, https://orcid.org/0000-0002-2302-1395

СИЛАНТЬЕВА М.М.

декан, биология ғылымдарының докторы, профессор, Алтай мемлекеттік университеті, Барнаул қ., Ресей Федерациясы,

Е-mail: msilan@mail.ru, https://orcid.org/0000-0002-7102-2675

1. Fisher F.E. et Mayer C. Enumeratio plantarum novarum a ci. Shrenk Petropoli // Prus. Rev. – 1841. – Vol. 45, № 1. – Р. 1-113, Vol. 46, № 2. – 1842. – P. 1-77.
2. Karelin G.S. Letters. Bull. Soc natur. Moscou, Nr // Prus. Rev. – 1840 – Vol.52, № 4. – Р. 495-504.
3. Karelin G.S. Letters. Bull. Soc natur. Moscou, Nr // Prus. Rev. – 1841 – Vol.53, № 3. – Р. 559-573.
4. Семенов-Тянь-Шанский П.П. Мемуары. Путешествие в Тянь-Шань.горы., - 1946. – от 2. – 123 с.
5. E.Regel et F.Herder. Enumeratio platarum in regionibis cis et transiliensibus aci.Semenovio anno 1857 collectarum. Bull.Soc.natur.Moscou.// Prus. Rev. – 1864 – Vol.2, № 2. – Р. 383-425., – 1866 – Vol.2, № 8. – Р. 527-571., – 1866 – Vol.2, № 12. – Р. 1-115., – 1867 – Vol.2, Р. 124-190., – 1868 – Vol.2, № 2. – Р. 269-310.
6. Остен-Сакен Ф.Р. Поездка в занарымский край летом 1867 г. – гор: Изд. РГО. 1869. – Т.2. – С.127-150.
7. Регель А. Ботаническая экскурсия в горы в Каратау // Туркест.вед. – 1876.-№31. – С.122-123.
8. Регель А. Из Кульджи // Вестник Российск. общ. садоводства. – 1877. – С.397-403
9. Регель А. Ботаническая экскурсия от Ташкента до Кульджи // Туркест.вед. – 1878.-№Ю-13. – С.245-256.
10. Фетисов А.М. Экскурсия в горы в Заилийского, Терскей и Кунгей Алатау // Туркест.вед. – 1878.-№3, 4. – С.133-157.
11. Дробов В.П. Семество Ulmaccie-во флоре Узбекистана // 1, 2 АН УЗ.- ССР – Ташкент. – 1953. – С.114-126
12. Шипчинский Н.В. Новые для Семипалатиснской области ивы. (Зайсанский уезд) // Бот.мат.герб.гл.бот.сада – 1923 – Т.4.- Вып.15-16. – С.127-128
13. Шипчинский Н.В. Betula nana L. и Claytonia Joanneana R. В Семипалатинской области// Бот.мат.герб.гл.бот.сада – 1923 – Т.4.- Вып.9-10. – С.80
14. Попова Т. Новые виды Сalligonum L. из Зайсанского округа // Сист.зам.по матер.герб. Томского унив. – 1928 – №5 - С.1-3
15. Попов М.Г. Основные черты развития флоры Средней Азии // Бюлл.САГУ, №15 – 1927 – №5 - С.239-292
16. Попов М.Г. Ботаническая характеристика обитания плодовых в окрестностях г.Алма-Ата // Бюлл.Каз.фил.АН СССР, Алма-Ата, 1934. – Вып.1 - С.47-54
17. Павлов Н.В. Ботанико-географическое значение долины реки Урал // Вест.АН Каз.СССР, Алма-Ата-М.:1934. - Вып.1 - С.44-55
18. Павлов Н.В. Растительность западной Бетпак-дала и Карсакпайского плато // Тр.САГУ, серия 8 – Б, Ботаника, Ташкент, 1935. – Вып.22 - С.1-34
19. Мушегян А.М. Березы Казахстана (видовой состав и определитель) // Тр.Каз.СХИ, Алма-Ата, 1955. Т.5.-Вып.1. – С.181-201
20. Мушегян А.М. Березы Казахстана (полное описание с рисунками) // Тр.Каз.СХИ, Алма-Ата, 1956. Т.3.-Вып.1. – С.18-39