Бұл мақала қазақ әліпбиін кирилл негізді әліпбиден латын негізді әліпбиіне ауыстыру мәселесіне арналған. Мақалада Кеңестік идеологияның білім саласына тигізген әсері, қазақ әліпбиін ХХ ғасырдың бірінші жартысында халықтың еркінен тыс екі рет ауыстыруда қолданған саясаты жайлы әдеби материалдарға шолу жасалған. Қазіргі көзқарастарға сүйенсек көршілес түркітілдес елдерде латын әлепбиіне көшу үдерісі, ғылыми тұрғыдан екшеліп, неғұрлым икемді енгізілген болатын. Біз бұл зерттеуде осы саладағы білім беру саясатының мәселелеріне қызығушылық танытқан ресейлік зерттеушілердің ұстанымын да ескердік. Латын графикасын білім беру саласына енгізуге байланысты ықтимал дидактикалық және әдістемелік мәселелерді талдау маңызды болды, өйткені балалардың білімі мен дамуы біздің қоғамның басым міндеті болып табылады. Келесі кезекте бұл алынған ақпарат қазіргі қазақ әліпбиін латын графикасына ауыстыру саясатымен, «Рухани жаңғыру», «100 жаңа кітап» сияқты бағдарламалармен салыстыра қарастырылады. Зерттеу әдістері ретінде тарихи үдеріске бақылау жасау және мазмұнды (салыстырмалы) анализдеу тәсілдері тадалып алынды. Бақылау жасау қысқа мерзімдік шолу негізінде жүргізілген. Зерттеудің нәтижелері Кеңестік кезеңдегі он бір жылда екі рет әліпбиді ауыстыру бүгінгі жоспарлы түрде жасалып отырған қазақ әліпбиін латын графикасына көшіру саясатына қарағанда әлдеқайда тиімсіз, ғылыми негізі әлсіз деген қорытындыға тоқталады.

КАРИНОВ А.К.

магистр, педагогика және білім беру менеджменті факультетінің деканы, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ, Қазақстан

E-mail: abylayqarin@gmail.com, https://orcid.org/0000-0001-8032-7342

УТЕПОВ М.Б.

педагогика ғылымдарының кандидаты, Жалпы педагогика және білім беру менеджменті кафедрасының доценті, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ, Қазақстан

E-mail: m.b.utepov@mail.ru, https://orcid.org/0009-0006-2327-7792

АЛЛАГУЛОВ А.М.

педагогика ғылымдарының докторы, профессор, педагогика және менеджмент кафедрасының меңгерушісі, «Орынбор мемлекеттік педагогикалық университеті» ФМББМ, Орынбор қ., Ресей Федерациясы

Е-mail: art_hist@bk.ru, https://orcid.org/0000-0001-5490-6818

1. Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі [Электрондық ресурс]. – Режим доступа: https://www.stat.gov.kz/official/industry/61/statistic/6.
2. Жұбатқанова, К. КСРО-ның негізгі мифтерінің бірі [Электрондық ресурс]. – Режим доступа: https://bilimsite.kz/zhanalik/13287-ksro-nyn-negizgi-mifterinin-biri.html.
3. Constitution of the Union of Soviet Socialist Republics. Retrieved from. – Режим доступа: http://www.departments.bucknell.edu/russian/const/1977toc.html.
4. Omirgazy, D. Kazakh alphabet: past, present and future. – 2019. – Режим доступа: https://www.edgekz.com/kazakh-alphabet-past-present-and-future/.
5. Фазылжан, А. Жаңа әліпби заман талабына толығымен жауап береді. – 2021. [Электрондық ресурс]. – Режим доступа: https://www.minber.kz/2021/02/anar-fazylzhan-zhanga-alipbi-zaman-talabyna-tolygymen-zhauap-beredi/.
6. Cohen, L., Manion, L. and Morrison, K. Research Methods in Education. 8th ed. New York: Routledge. – 2018. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315456539
7. Krippendorff, K. Content Analysis. An Introduction to Its Methodology (2nd ed.) Thousand Oaks, CA Sage Publications. – 2004.
8. Bellino, M., Paulson, J., Anderson, E. Working through difficult pasts: toward thick democracy and transitional justice in education. / Comparative Education. – 2017. – № 53(3). – P. 313-332. DOI: 10.1080/03050068.2017.1337956. DOI: https://doi.org/10.1080/03050068.2017.1337956
9. Ramírez-Barat, C., Duthie, R., Introduction in Transitional Justice and Education. Learning Peace. (Social Science Research Council, New York). – 2017.
10. Bevernage, B. Transitional Justice and Historiography: Challenges, Dilemmas and Possibilities. Macquarie Law Journal. – 2014. – № 13(16).
11. Smith, A. Children, Education and Reconciliation. / Innocenti Working Paper, UNICEF Innocenti Research Centre. – 2010. – № 13(6).
12. Novelli, M., Lopes Cardozo, M., Smith, A. A Theoretical Framework for Analysing the Contribution of Education to Sustainable Peacebuilding: 4Rs in Conflict-Affected Contexts. – 2015. – P. 128-135.
13. Methodical manual on information and explanatory work of the program article. Future Orientation: Spiritual Renewal. – 2017.
14. Sriprakash, A., Nally, D., Myers, K., and Ramos-Pinto, P. Learning with the Past: Racism, Education and Reparative Futures. Paper commissioned for the UNESCO Futures of Education report. – 2020. – Режим доступа: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000374045.
15. Указ Президента Республики Казахстан от 26 октября 2017 года № 569. О переводе алфавита казахского языка с кириллицы на латинскую графику. – 2017. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U1700000569.
16. Как переход на латиницу повлияет на грамотность казахстанцев? Мнение экспертов. 20 февраля 2018. – Режим доступа: https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/perehod-latinitsu-povliyaet-gramotnost-kazahstantsev-mneniya-338106/
17. Латинский алфавит. Проблемы перехода и перспективы. К.Байниева, А.Умурзакова, Атырауский государственный университет имени Х.Досмухамедова, К.Нсанбаева, Национальная гимназия №13 г. Атырау. Акмолинская правда 26.10.2018 – Режим доступа: https://apgazeta.kz/2018/10/26/latinskij-alfavit-problemy-perexoda-i-perspektivy/
18. Базарбаева Б. Рухани жаңғыру: Қазақ тілінің латын әліпбиіне көшуі. – 2017. [Электрондық ресурс]. – Режим доступа: https://tilalemi.kz/article/632.
19. Эксперты: «Переход на латиницу повлечет лишь ряд проблем и потребует больших затрат» Опубликовано: 02.11.2017, «Kursiv.kz». Режим доступа: https://wfin.kz/publikatsii/stati/14720-eksperty-perekhod-na-latinitsu-povlechet-lish-ryad-problem-i-potrebuet-bolshikh-zatrat.html

қазақ әліпбиі, латын әліпбиі, білім, рухани жаңғыру, 100 жаңа кітап