Мақалада мұнай өндіру процесінде пайдалану объектілерінде тұз шөгінділерінің пайда болу мәселелері қарастырылған. Ресей, Әзірбайжан және Қазақстанның бірқатар кен орындары бойынша осы проблеманы талдау мысалында бұл мәселе әсіресе ұзақ уақыт бойы игеріліп жатқан кен орындарында қатты байқалатыны көрсетілген. Бұл ретте жоғары тәуекел тобына ОТЭСҚ пайдаланатын ұңғымалар жататыны атап өтіледі. Микробиологиялық процестер күрделі құрамдағы шөгінділердің пайда болуына байланысты мәселені одан әрі қиындатады. Түп маңы аймағында тұздардың түзілу процесінің негізгі себептері және қабаттың сүзусыйымдылық қасиеттерін оңалту бойынша бірқатар геологиялық техникалық шаралардың сәтсіздігі келтірілген. Жүргізілетін геологиялық-техникалық іс-шаралардың тиімділігін арттыру мақсатында аммоний хлоридін (NH₄Cl) беттік әрекеттік заттармен біріктіріп пайдалану негізінде кенжар маңы аймағын өңдеу технологиясы ұсынылады.
Бұл зерттеу жұмысы ең жаңа композициялық жүйелерді қолдана отырып, ұңғымалардағы тұз шөгінділерін жою мәселесіне арналған. Ұңғымалардағы тұзды шөгінділер мұнай-газ өнеркәсібі үшін үлкен проблема болып табылады, өйткені олар ұңғымалардың өнімділігінің төмендеуіне және пайдалану шығындарының жоғарылауына әкелуі мүмкін.Жұмыста тұз шөгінділерінің алдын алуға және жоюға бағытталған әртүрлі әдістер мен технологиялар қарастырылады. Бұл проблемамен тиімді күресуге мүмкіндік беретін инновациялық композициялық жүйелерге ерекше назар аударылады. Жұмыс қолданыстағы әдістерге
шолу жасауды, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін талдауды және осы мәселені шешудің жаңа тәсілдерін зерттеуді қамтиды.Зерттеу мұнай-газ компаниялары мен ұңғымаларды бұрғылау саласындағы мамандарға тұзды шөгінділермен күресудің ең тиімді шешімдерін таңдауға және ұңғымаларды сенімді және өнімді пайдалануды қамтамасыз етуге көмектесетін маңызды ұсыныстар береді. 

С.К. ШЕРЬЯЗОВ

Техника ғылымдарының докторы, профессор, Оңтүстік-Орал мемлекеттік
аграрлық университеті, Челябинск қ., Ресей.
Е-mail: sakenu@yandex.ru, https://orcid.org/0000-0001-8795-5114

А.М. БАЛГЫНОВА

Техника ғылымдарының кандидаты, доцент, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.
Е-mail: moldir_merei66@mail.ru, https://orcid.org/0000-0001-5688-996X

Ж.С. САРКУЛОВА

PhD докторы, доцент, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.
Е-mail: zhadi_0691@mail.ru, https://orcid.org/0000-0001-8539-1802

С.С. БАХЫТЖАН

Магистрант, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.
Е-mail: sagadat.bakhytzhan@bk.ru, https://orcid.org/0009-0009-6771-3500

1. Marinin N.S., Yaryshev T.M., Minajlov S.A. i dr. Metody bor'by s otlozheniyami solej. M.: Izdatel'stvo VNIOENG, 1980. 36 c
2. Hemanta Mukerdzhi. Proizvoditel'nost' skvazhin. Rukovodstvo. 2-oe izd. - M.: 2001. 172 c
3. Gumbatov G.G., Bagirov O.T., Saryev S.K., SHihiev M.N. Regulirovanie tekhnogennyh processov dlya povysheniya dobyvnyh vozmozhnostej skvazhin. -Baku: «Marif», 2002. 397 c
4. Malahov A.I. Ispol'zovanie himicheskih reagentov v tekhnologicheskih processah dobychi, sbora i podgotovki gaza. - Ufa: UGNTU, 2003. 48 c
5. Haladov A.SH. Povyshenie effektivnosti udaleniya asfal'tosmolistyh i parafinovyh otlozhenij pri dobyche nefti s bol'shimi perepadami temperatur v fontannom lifte. Avtoreferat dissertacii na soisk. uch.step. kand.tekhn. nauk.- Ufa, UGNTU , 2002. 14 c.
6. Loginov B.G., Malyshev L.G., Garifullin SH.S. Rukovodstvo po kislotnym obrabotkam skvazhin. –M.: «Nedra», 219 c
7. Kozybaeva F.E., Kotuhov YU.A., Bejseeva G.B., Azhikina N. ZH., Satekov E. YA., Sarkulova ZH. Estestvennoe vosstanovlenie rastitel'nogo pokrova, ih vidovoj sostav v usloviyah samozarastaniya i rekul'tivacii promyshlennyh otvalov rudnogo mestorozhdeniya Tishinka VKO//
8. ZHurnal pochvovedenie i agrohimii. № 4. 2018. - S. 53-69.
9. Sarkulova ZH.S., Kozybaeva F.E. Soderzhaniya tyazhelyh metallov v rasteniyah, proizrastayushchih na territorii vliyaniya vybrosov Ridderskogo cinkovogo zavoda// Vestnik KazNU seriya ekologicheskaya. 2019.- S . 61-73.
10. Zhadrasyn Sarkulova, Carmelo Dazzi, Farida Kozybaeva, Gulzhan Beiseyeva. The influence of zinc industtry emissions on the properties of chernozem soil// Journal of Pharmaceutical Sciences and Research(ISSN09751459-India-Scopus) IMPACT FACTOR 2018:
11. 075 - Vol. 10(12), 2018, pp. 3281-3285.
12. Sarkulova Zhadyrassyn, Carmelo Dazzi, Farida Kozybaeva. The influence of industrial emissions of zinc plant on the properties of chernozem soil // ESSC International Conference - Imola (Italy), 6-8 June 2018. R. 36.
13. Sarkulova ZH.S., Kozybaeva F.E. Vliyanie cinkovogo zavoda na pochvennyj pokrov prilegayushchih territorij (na primere Vostochno-Kazahstanskoj oblasti) // Materialy po izucheniyu russkih pochv. Vypusk 11 (38) Sankt-Peterburg 2018. - S. 156 -163.
14. Sarkulova ZH.S., Kozybaeva F.E., Bejseeva G.B., Azhikina N.ZH. Vozdejstvie vybrosov gorno-metallurgicheskih predpriyatij na pochvennye mikrobozoocenozy// Evrazijskij Soyuz Uchenyh (ESU). Ezhemesyachnyj nauchnyj zhurnal № 2 (59) / 2019. 3 chast'. - S. 48-52. DOI: 10.31618/ESU.2413-9335.2019.3.59.48-52. DOI: https://doi.org/10.31618/ESU.2413-9335.2019.3.59.48-52
15. Sarkulova ZH.S., Kozybaeva F.E., Bejseeva G.B., Ocenka stepeni zagryazneniya pochv v zone tekhnogennogo vozdejstviya na okruzhayushchuyu sredu gornodobyvayushchego predpriyatiya // World Science. № 2(42), Vol.1, February 2019. -S. 24-32. ISSN 2413-1032 DOI: https://doi.org/ 10.31435/rsglobal_ws/28022019/6349
16. Zhadуrassyn Sarkulova, G. Lo Papa, Carmelo Dazzi, Farida Kozybaeva, Gulzhan Beiseyeva. Morphogenetic characteristics of chernozem leached in mining enterprises pollution conditions // EurAsian Journal of BioSciences. Eurasia J Biosci. Volume 13, Issue 2, AugustDecember 2019. — P.1931-1941.
17. A. Abdirashit, YE. Makhambetov, Zh. Sarkulova, A. Yerzhanov Large-scale laboratory tests for smelting medium-carbon ferromanganese using jezda manganese ore and simn17 silicomanganese fines// METABK 62(1) 139-141 (2023) Metalurgija 62 (2023) 1, 139-141.

тұз тұндыру, суландыру, ұңғымалардың түп аймағы, ОТЭСҚ бар ұңғымаларды пайдалану, күрделі құрамы бар шөгінділер, ингибиторлар, аммоний хлориді