Қазірге дейін Манқыстау өңірінде турушы халық Қорақалпоғистонды «Бес қала» (олар кәзіргі Төрткол, Беруни, Шымбай, Қожелі ва Коңырат аудандары) деп атайдылар әріне бұл бостан бос емес. Елуқала осы бестікке кірмеседе үлкен маңызға ийе қалаларымен ажралып турады.

Аудан Елуқала деп аталады және сөзбе-сөз аударғанда "Елу (50) қала" деп аударылады. Қазір тек 20 қаланың атауы орыны табылған. Елуқала әлі ресми түрде өз атауына сәйкес келмесе де, зерттелетін аумақ үнемі өсіп келеді және ежелгі мәдениеттерді зерттеу үшін планетадағы ең үлкен және ең қызықты аймақтардың біріне айналуда. Көршілес Хиуа қаласының маңындағы шөл далада археологтар, антропологтар мен тарихшылар үшін нағыз қазына - Хоразм оазисі орналасқан. Жасыратыны жоқ, ежелгі өркениет ғасырлар бойы өркендеген алып аумақта "Хорезмнің Алтын Сақинасы" деп аталатын қалаларының сансыз архитектуралық ескерткіштері бар екені сыр емес. Екі мың жылдан астам уақыт бойы Хоразм қазіргідей өзіне қызықтырды. Бұл Арал теңізіне құятын және қоңыржай климаты бар Амударияның төменгі бөлігіндегі шөлдің ортасында орналасқан тарихи оазис.

Сәулет ескерткіштерін қалпына келтіру қолданыстағы тарихи құндылықтарды сақтауға арналған. Бұл археологиялық қазба жұмыстары кезінде табылған ескерткіштерге ғана емес, сонымен қатар өмір бойы қайта құрудың көптеген кезеңдерінен өткен ғимараттарға да қатысты.

СУЛТАНОВА Д.Н.

DSc, профессор, Мирзо Улуғбек атындағы Самарқанд мемлекеттік архитектура және құрылыс университеті, Самарқанд қ., Өзбекстан Республикасы

Е-mail: dilsultoni@list.ru, https://orcid.org/0009-0006-0975-2390

ПИРИМЖАРОВ М.Х.

PhD, аға оқытушы, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті Ақтөбе қ., Қазақстан.

Е-mail: mr.pirimzharov@mail.ru, https://orcid.org/0000-0002-6163-8724

1. Рейімбаев Ш.С. XIX-ғасырдың аяғы-XX-ғасырдың басындағы Хорезм қалаларының сәулет – білім беру жүйесі. Диссертация авторынан сәулет ғылымдарының кандидаты. Ташкент 2005. – Б.158-193 жж.
2. Болатов X.Ш. Оролов А.С. Сәулет ескерткіштерін жөндеу және қайта құру. Оқулық. ТАҚИ: 2002-B. 58.
3. Ягодин В.Н. Хорезм Және ранни кочевники Устюрта / Античная культура Средней Азии и Казахстан / / ТД Всесоюзного научного совешания. - Т., 1979-Б. 65.
4. Ремпел Л.И. Сәулеттік ою-өрнек Өзбекстан. - Т., 1961-Б. 78..
5. С. Исмаилов ежелгі Хорезм бекіністері ұлттық Кітапхананың жеке басылымы 2007 ж.5-7
6. Гуламов Я.Г. Хорезмді суғару тарихы, ежелгі дәуірден қазіргі уақытқа дейін. "Өзбек КСР Ғылым Академиясының баспасы" Ташкент, 1959-Б.58-66.
7. Ягодин В.Н., Г. Қожаниязов, М. Мамбетуллаев, М. Ш.Сирнязов, О.Доспанов, (Қарақалпақстан),; С. Джексон (Франция), А. Беттс (Австралия), Археология Приарале - І, ІІ,ІІІ.том.
8. Дурдиева Г.С. Ежелгі Хорезм паксадеворы. Сәулет ескерткіштері. "Хоразм мамун" Академиясының баспа бөлімі, 2017-B. 147-152.
9. Уралов А.С., Қадырова Т. Ф. - Орталық Азия сәулет ескерткіштерінің Типологиялық негіздері. - Т.: 2012-Б. 132.
10. Толстой С.П. Древный Хорезм, 1948-Б. 68.