Бұл мақалада дәнекерлеу электродтарын өндіруде және болат балқыту өндірісінде қолданылатын, кеңінен сыналған және ғылыми зерттеулерде қолданылатын дисперсті жанғыш материалдар мен қоспалардың өрт-жарылыс қаупінің сипаттамаларын анықтаудың эксперименттік деректері мен әдістері келтірілген. Зертханалық жағдайда қауіпсіз ұнтақтау жабдықтарын таңдау мақсатында зертханалық қондырғыларда және өнеркәсіптік жағдайларда әртүрлі тәсілдермен дайындалған ферроқорытпа ұнтақтарының өрт-жарылыс қаупі бойынша зерттеулер жүргізілді.

Бұл мақалада дәнекерлеу электродтары мен болат балқыту процестерінде қолданылатын дисперсті жанғыш материалдар мен қоспалардың өрт-жарылыс қаупі мәселелері қарастырылады. Ғылыми зерттеулерде кеңінен қолданылатын осындай заттардың жарылғыш сипаттамаларын анықтайтын эксперименттік деректер мен әдістер ұсынылған.

Жұмыс аясында зертханалық және өнеркәсіптік жағдайларда ферроқорытпа ұнтақтарын қауіпсіз ұнтақтау шарттарын анықтау бойынша зерттеулер жүргізілді. Тәжірибелер олардың өрт-жарылыс қасиеттеріне әсер ететін факторларды анықтау мақсатында әртүрлі тәсілдермен алынған үлгілерді талдауды қамтыды. Қолданылатын әдістердің ерекшеліктері, олардың практикалық тиімділігі және тәуекелдерді бағалаудағы дәлдігі қарастырылады.

Зерттеу нәтижелері ұнтақтау жабдықтарын таңдауды оңтайландыруға, ұнтақты материалдарды өңдеу кезінде қауіпті жағдайлардың туындау ықтималдығын азайтуға және өнеркәсіптік қауіпсіздік деңгейін арттыруға мүмкіндік береді. Жұмыстың ғылыми маңыздылығы тәуекелдерді егжей-тегжейлі талдау және жанғыш дисперсті материалдардың тұтануы мен жарылуына байланысты авариялардың алдын алу бойынша ұсыныстар әзірлеу болып табылады.

Алынған деректер металлургия өнеркәсібінде, дәнекерлеу материалдарын өндіретін кәсіпорындарда, сондай-ақ жанғыш қасиеттері бар ұсақ дисперсті ұсақталған өнімдер қолданылатын басқа салаларда пайдаланылуы мүмкін.

АЛМАТОВА Б.Г.

техника ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор, Қ. Жұбанова атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.

Е-mail: baian.73@mail.ru, https://orcid.org/0000-0002-1680-4682

ШИЛЬМАГАМБЕТОВА Ж.Ж.

педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент, Қ. Жұбанова атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.

Е-mail: zhadra_69@mail.ru. https://orcid.org/0009-0008-8780-7160

ТОЛЕШОВ А.К.

техника ғылымдарының кандидаты, профессор, Қ. Жұбанова атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.

Е-mail: tolesh@mail.ru, https://orcid.org/0009-0009-0913-9096

ЕСАНОВА И.А.

техника ғылымдарының магистрі, аға оқытушы, Қ. Жұбанова атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.

Е-mail: Indira_17_92@mail.ru, https://orcid.org/0009-0006-7917-6480

ОТАРБАЕВА А.Т.

техника ғылымдарының магистрі, аға оқытушы, Қ. Жұбанова атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан.

Е-mail: ainaerlan1984@mail.ru, https://orcid.org/0009-0005-3655-6662

1. Jacobson M., Cooper A., Nagy I. – «Reports of Invest». N. S. Bur. of Mines, 1964, № 6516, p. 41.
2. Недин В.В., Нейков О.Д., Алексеев А.Г. и др. (1971) Взрывоопасность промышленных порошков. Киев, Наукова думка.
3. Нейков О.Д., Васильева Г.Д., Кузуб А.П. и др. (1971) Исследование взрываемости порошков ферросилиция, ферромарганца, ферротитана, феррохрома, силикокальция и марганца. Предупреждение внезапных взрывов газодисперных систем. Киев, Наукова думка, сс. 36–44.
4. Злобинский Б.М., Иоффе В.Г. Злобинский В.В. Воспламеняемость и токсичность металлов и сплавов. - М.: Металлургия. 1972, - 264 с.
5. Бабайцев И.В., Карнаух Н.Н. Безопасность производства и применения порошковых экзотермических материалов в металлургии. - М.: Металлургия. 1979, - 72 с.
6. Бабайцев И.В., Карнаух Н.Н., Толешов А.К. Определение взрывоопасности порошков ферросилиция// Черная металлургия, БНТИ, 1983, вып.18.
7. Гридин А.А., Серебрякова В.В., Бабайцев И.В. и др. (1985) Исследование дезинтеграторных процессов диспергирования и активации взрывопожароопасных ферросплавов. Сталь, 11, 36–37.
8. ГОСТ 12.1.044-89 ССБТ. Пожаровзрывоопасность веществ и материалов. Номенклатура показателей и методы их определения. - М.: Изд-во стандартов. 1990, - 312 с.
9. Толешов А.К. Нормативные характеристики пожаровзрывоопасности порошков ферросплавов, приготовляемых в производстве сварочных электродов // Металлург. 1995, № 4.
10. Бабайцев И.В., Толешов А.К., Державец А.А. Оценка горючести порошков металлов и сплавов //Металлург. 1995, № 9.
11. L.S.Strizhko, A.K.Toleshov, S.K.Uandykova, and E.B.Kudravaya Effect of the granulometric composition of powdered ferroalloys on their flammability and exploziveness// Metallurgist. - 1997. - Vol.41, Nos.3-4. - P. 107-109.
12. Стрижко Л.С., Бабайцев И.В., Толешов А.К. Предотвращение взрывов при измельчении ферросплавов// Металлург.-1998.- № 9.-с.27-28.
13. Toleshev A.K. Method of evaluating the danger of fire and explosion posed by operations performed in the production of metal and alloy powders // Metallurgist. – 2009. – Vol. 53, Nos. 5-6. – P. 317-321.
14. Толешов А.К., Гельманова З.С.Показатели пожарной и взрывной опасности измельченного ферросилиция. Конкурентоспособность нации–основное условие повышения благосостояния народа», конференция посвященной 55-летнему юбилею Карагандинского государственного индустриального университета: Труды Х Международной научно-практической конференции. – Темиртау, 2018 – 427 с. – 1 ч. C.49-54.
15. Марченко А.Е. Факторы риска и критерий пожаро- и взрывоопасности при измельчении ферросплавов. «Автоматическая сварка№ «7, 2019,г. Киев ИЭС им. Е.О. Патона НАН Украины.
16. Толешов А.К., Жунисбаева А.Б.,Щербакова Е.А. Разработка рекомендации по взрывопожаробезопасному способу получения порошков ферромарганца в производстве сварочных электродов. IV Международная научно-практическая конференция молодых ученых по проблемам техносферной безопасности 21-22 апреля 2020 г. – М.: РХТУ им. Д.И. Менделеева, 2020, -с. 56-60.

өрт-жарылыс қаупі, дисперсті материалдар, ферроқорытпа ұнтақтары, аэростаттар, ұнтақтау жабдықтары, концентрация шегі, өздігінен тұтану температурасы