Қазіргі уақытта табиғи газ әлемнің көптеген дамыған елдерінің отын-энергетикалық балансының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Ірі газ конденсатты кен орындарын игеру барысында газ құрамында күкіртінің көп болуы кедергі келтіреді, әсіресе қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету бойынша экологиялық стандарттар қатаңдатылуына байланысты қышқылды газдар терең тазартуды талап етеді. Мәселенің маңызды аспектісі сонымен қатар технологиялық газдарды терең тазарту қажеттілігі болып табылады. Сәйкесінше қышқылды компоненттерді азайту немесе жойып жіберу арқасында өндірілетін өнімнің сапасы үнемі артып отырады. Термодинамикалық шектеулерге байланысты күкірт қосылыстарының конверсия тереңдігі 100%-ға жетпейді және, әдетте, қалдық газдармен бірге 0,5-1,0% күкіртсутек бөлінеді, содан кейін Клаус қондырғыларының "қалдық" газдарын қосымша тазарту қажеттілігі туындайды. Күкіртсіздендіру процесін дамыту қолданыстағы дәстүрлі қондырғы технологияларын жетілдіру қажеттілігі туындайды. Сондықтан жаңа катализаторлар мен адсорбенттерді синтездеу мәселелері белсенді түрде зерттелуде, күкірт диоксидін тазарту процестеріне қол жетімді және арзан материал ретінде темір оксиді катализаторын енгізу мәселелері қарастырылуда.  Құрамында темірі бар катализаторларды H₂S тотығуына сынау барысында элементтердің өзара әрекеттесу сипаты мен морфологиясы анықталды.

ШЕРЬЯЗОВ С.К.

Техника ғылымдарының докторы, профессор, Оңтүстік-Орал мемлекеттік аграрлық университеті, Челябинск қ., Ресей.

Е-mail: sakenu@yandex.ru, https://orcid.org/0000-0001-8795-5114

КАЙНЕНОВА Т.С.

Магистр, «Мұнай-газ ісі» кафедрасының аға оқытушысы,              Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

Е-mail: kaynenova83@mail.ru, https://orcid.org/0000-0001-8750-5703

КОСМБАЕВА Г.Т.

«Мұнай-газ ісі» кафедрасының аға оқытушысы, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

Е-mail: gulzhank_67@mail.ru, https://orcid.org/0000-0001-5797-9676

ОТАРБАЕВА А.Т.

магистр, «Мұнай-газ ісі» кафедрасының оқытушысы, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

Е-mail: ainaerlan1984@mail.ru, https://orcid.org/0009-0005-3655-6662

1. Technical regulations of the installation for the training of the UPS and-oikumen GPZ-3 series. (2008). Zhanazholsky non-ethane gas processing complex. (Block 1500)// TR 39― 037― 08 [in Russian].
2. Shermatov B.E., Mansurova M.S., Yalgashev E.Ya., Kurbanov E.N., Ismatov D.N. (2020). Catalysts for desulfurization based on local raw materials and waste// Universe: chemistry and biology// electron. scientific The magazine. Vol. 8, 74-76 [in Russian].
3. Alkhazov T.G., Amirgulyan N.S. (1989). Sulfurous compounds of natural gases and oils. Moskva: Nedra. 1-152 [in Russian].
4. Grunwald V.R. (1992)Technology of gas sulfur. Moskva: Chemistry. 1-272 [in Russian].
5. Sibulevsky A.M., Morgun L.V. (1991). Thermodynamic studies of the Klaus process. Moskva: VNIIgazprom. 1– 31 [in Russian].
6. Afanasyev A.I. (1993). Technology of processing sulfur dioxide natural gas: A reference book// Edited by A.I. Afanasyev. Moskva: Nedra. 1- 152 [in Russian].
7. Shurin P. M., Pliner B.M., Nemirovsky M.S. (1986). Analysis of the work of a computer station for the production of software// Kim. Prom. Vol. 5, 42-45 [in Russian].
8. Svirina S. A. (2020). Kukirtti sutegi men kukirtdioxidinin kukirtke ainalu darejesin arttyru usin Klaus processin modifications // S. A. Svirina, V.V. Meshkov// Zhas galim. Vol. 7 (297), 52-54 [in Russian].
9. Yasjerli S., Dogu G., Dogu T. (2004). Dynamic analysis of the removal and selective oxidation of H2S to elemental sulfur using mixed Cu-V and Cu-V-Mo oxides in a reactor with a fixed layer // Chemical Engineering. Vol.59, 4001―4009. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ces.2004.03.045
10. Davydov A.A., Marshneva V.I., Shepotko M.L. (2003). Metal oxides during oxidation of hydrogen sulfide with oxygen and sulfur dioxide I.// Comparative study of catalytic activity. The mechanism of interaction of H2S and SO2 in some oxides // Applied catalysis: General information. Vol. 244, 93-100. DOI: http://sciact.catalysis.ru/ru/public/article/9268 DOI: https://doi.org/10.1016/S0926-860X(02)00573-2
11. Yaglashev E.Ya., Mansurova M.S. (2021). The genesis of philosophy and education of the state of adsorbents and catalysts in Russia // Universum: Chemistry and Biology. Vol. 9, DOI: https://7universum.com/ru [in Russian].
12. Marshneva V.I., Makrinsky B.B. (1988). Catalytic activity of metal consumers in the Republic of Belarus // Library and Kazakhstan. Vol. 29 (4), 989-993 [in Russian].
13. Marshneva V.I., Mokrinsky V.V. (1989). Catalytic activity of metal oxides during oxidation of hydrogen sulfide with oxygen and sulfur dioxide //Kinetics and catalysis. Vol. 29(4), 854-858 [in Russian].
14. Norchaev I.H. (2012). Problems of developing and evaluating the catalytic properties of catalysts based on waste from the oil and gas industry for the processes of obtaining commercial sulfur from regeneration gases // Technologies for processing local raw materials and products: abstracts of dokl. The Republican Scientific and Technical Conference. Tashkent. Vol. 4(5), 151 -153 [in Russian].
15. Churikova, L. A. (2016). Methods and prospects of combating hydrogen sulfide in oil fields / L. A. Churikova, D. D. Uarisov. — Text : direct // Young scientist. Vol. 21 (125), 232-236 [in Russian].

Клаус әдісі , катализаторлар , күкіртсутек , қышқыл газдар , шығарындылар , күкірт , шлам