ТОР СИММЕТРИЯСЫНЫҢ ТӨМЕНДЕУІМЕН KCl-NaКРИСТАЛДАРЫНДАҒЫ ЭКСИТОН ТӘРІЗДІ ЛЮМИНЕСЦЕНЦИЯНЫҢРЕКОМБИНАЦИЯЛЫҚ ЖИЫНЫН КҮШЕЙТУ ӘСЕРІ

Жарияланды 2024-07-09
ФИЗИКА-МАТЕМАТИКА Нөмір 69 № 3 (2022)
№3 (2022)
Авторлар:
  • К. ШУНКЕЕВ
  • А. ТІЛЕП
  • А. ЛУЩИК
  • Ш. САГИМБАЕВА
  • Ж. УБАЕВ
  • А. КАДИРОВ
PDF (Russian)

KCl-Na монокристалындағы экситон тәрізді түзілулердің радиациялық релаксациясы
люминесценттік спектроскопияның тәжірибелік әдістерімен зерттелді. KCl-Na кристалдарының
рентгенлюминесценция спектрлерінде алғаш рет бөлме температурасында 2,8 эВ максимумы бар сәулелену
жолағы анықталды.
KCl-Na кристалдарындағы 2,8 эВ кезінде сәулелену қарқындылығының көп реттік күшейту әсері
қыздырудан кейін (400-700оС), Na иондары концентрациясының артуынан кейін (мысалы, 1000 ppm), сондай-ақ
кристаллографиялық бағыттар бойынша (<100> және <110>) бір осьті деформация әсер еткенде барынша жоғары
болады.
Сондай-ақ, натрийдің жоғары концентрациясында (1000 ppm) KCl-Na кристалдарында 3,1 эВ-да
максимумы бар қарқынды қосымша сәулелену анықталды, бұл қоршаған ортада электронды қозулардың
эмиссиялық релаксациясы жүретін жұптасқан натрий иондарына тән.
KCl-Na тор симметриясының термосерпімді кернеумен қыздырылған кезінде, жеңіл катионмен (Na)
қоспалау кезінде, сондай-ақ бір осьті деформация кезінде (<100> және <110>) сығумен төмендеуі өздігінен
қармалғанға дейін босаңсымаған кемтіктің еркін жүру жолының артуына әкелетіні эксперименттік түрде
анықталды. Нәтижесінде экситон тәрізді түзілудің пайда болуымен электрон-кемтік жұптарының
рекомбинациялық жиын ықтималдығы артады, оның радиациялық релаксациясы қарқынды люминесценцияға ие
термосерпімді, нүктелік және бір осьті деформация өрісінде жүреді.

сілтілі галоидты кристалдар, рентгенлюминесценция, күшею, нүктелік және бір осьті деформация, өздігінен қармалған экситон, экситон тәрізді люминесценция, электрон-кемтік рекомбинациясы, экситон тәрізді түзілу