Бұл жұмыста жаңа тотықсыздандырғыш – Сарыадыр кен орнының күлі жоғары тас көмірін пайдалана отырып, жоғары көміртекті феррохром өндіру технологиясын әзірлеуге бағытталған ғылыми зерттеулердің нәтижелері ұсынылған. Хром, темір және кремнийдің карботермиялық тотықсыздануын бағалау үшін 600 - 2800 к температуралық диапазонында HSC Chemistry 10.0 бағдарламалық кешенінің көмегімен жүзеге асырылған Металлургиялық процестерді толық термодинамикалық модельдеу (ПТМ) әдісі қолданылды. Термодинамикалық талдау көміртекті феррохромды балқыту процесінде жоғары күлді көмірді қолдану айтарлықтай технологиялық ауытқуларды тудырмайтынын көрсетті. Хром мен темірді қалпына келтіру процесі тұрақты түрде жүреді, бұл олардың металл фазасына толық қалпына келуін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, көмір күлінің құрамына зерттеу жүргізілді, ол кремний мен алюминий оксидтерінің жоғары концентрациясы кварцитті шихта қоспасында ішінара немесе толығымен ауыстыруға мүмкіндік беретінін көрсетті, бұл өндіріс құнын төмендетуге ықпал етеді.

Алынған термодинамикалық мәліметтер негізінде Металлургиялық процестерді модельдеуге арналған Тамманның зертханалық Жоғары температуралы пешінде эксперименттік зерттеулер жүргізілді. Зертханалық сынақтар барысында ФХ800 маркасына сәйкес келетін көміртекті феррохромның тәжірибелік үлгілері алынды, бұл өнеркәсіптік өндірісте жоғары күлді Сарыадыр көмірін практикалық пайдалану мүмкіндігін растайды.

АБЫЛАЕВ Т.

7М07203-Металлургия ББ магистранты, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

E-mail: tol1bay@inbox.ru, https://orcid.org/0009-0005-4035-3817

КЕЛАМАНОВ Б.С.

техника ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

E-mail: kelamanov-b@mail.ru, https://orcid.org/0000-0001-7646-9153

ҚУАТБАЙ Е.Қ.

PhD, «Металлургия және материалтану» кафедрасының доценті, Қарағанды индустриялық университеті, Теміртау қ., Қазақстан

E-mail: kazakh_84@mail.ru, https://orcid.org/0000-0002-8400-3537

ӘБДІРАШИТ А.М.

PhD, «Металлургия және тау-кен ісі» кафедрасының оқытушысы, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан

Е-mail: abdirashit.assylbek@gmail.com, https://orcid.org/0000-0003-0718-3041

1. Scientific Group Thermodata Europe 2017 [Электронный ресурс] – URL: https://www.factsage.com/. свободный. – Загл. с экрана. (дата обращения 04.06.2022)
2. Махамбетов Е.Н., Тимирбаева Н.Р., Байсанов А.С. и др. Термодинамический анализ восстановительных процессов выплавки ферросплавов из техногенных отходов угольной и металлургической промышленности // Труды конгресса «Фундаментальные исследования и прикладные разработки процессов переработки и утилизации техногенных образований. ТЕХНОГЕН-2019». – Екатеринбург, 2019. – С. 288-290.
3. Трусов В.Г. Астра. Моделирование химических и фазовых равновесий при высоких температурах: руководство по эксплуатации. – М.: Наука, 1989. – 31 с.
4. Моисеев Г.К., Трусов Б.Г. Термодинамическое моделирование в высокотемпературных неогранических системах: программный комплекс АСТРА-3. – Свердловск: УрГУ, 1989. – 51 с.
5. Синяров Г.Б., Ватолин Н.А., Трусов Б.Г., Моисеев Г.К. Применение ЭВМ для термодинамических расчетов металлургических процессов. – М.: Наука, 1982. – 264 с.
6. Трусов Б.Г., Ватолин Н.А. Метод, универсальный алгоритм и программа термодинамического расчета многокомпонентных гетерогенных систем // Труды МВТУ. – 1978. – № 268. – С. 113-116.
7. Чернобровин В.П. Физико-химические основы технологии выплавки углеродистого феррохрома из Уральского региона: дис. ... док. техн. наук: 05.16.02. – Челябинск, 2005. – 477 с.
8. Самуратов Е.К., Абиков С.Б., Акуов А.М. и др. Полный термодинамический анализ фазовых равновесий при плавке ферромарганца // American Scientific journal. – 2017. – № 15. – С. 13-17.

жоғары көміртекті феррохром, жоғары күлді көмір, карботермиялық тотықсыздану, термодинамикалық модельдеу